شیخ محمدباقر شبیبی

---

شبیبی، شیخ محمدباقر از علما، ادبای برجسته و فعالان سیاسی عراق در قرن چهاردهم هجری بود.

۱ - معرفی اجمالی

---

وی فرزند شیخ جواد بود و در ۱۳۰۸ ق در نجف به دنیا آمد و نزد پدرش که از ادیبان زمان بود به خوبی پرورش یافت. او مقدمات علوم و دانش اصول و فقه را از علمای بزرگ مانند علامه شیخ محمدحسن مظفر و غیره آموخت، سپس به تحصیل علوم ادبی روی آورد و در این زمینه مرتبه بلندی یافت،‌و یکی از پرچمداران جنبش ملی و ادبی گردید.

۲ - مقام علمی

---

به نوشته آقابزرگ تهرانی او از پیشگامان جنبش ملی و ادبیات عرب است که قصیده های سیاسی شورانگیزی در جریان حمله ایتالیایی‌ها به لیبی در ۱۳۲۹ ق سرود و اشعار بسیاری در زمینه‌های گوناگون از او باقی است.

۳ - فعالیت‌های سیاسی

---

پس از اشغال بندر فاو در عراق در ذیحجه ۱۳۳۲ ق توسط انگلیس، صدور فتواهای جهاد علما برای رویارویی با مهاجمان، شبیبی نقش فعالی در بسیج عشایر فرات میانه و ترغیب آنها به جهاد ایفا کرد. او پس از شکست انقلاب نجف در ۱۹۱۸ به بغداد منتقل شد. در ۸ ربیع الاول ۱۳۳۷ ق/ ۱۳ دسامبر ۱۹۱۸ فرماندار انگلیسی عراق از گروهی از علمای شیعه پایتخت دعوت کرد تا نسبت به ایجاد یک دولت عربی دست نشانده انگلیس در عراق اظهارنظر نمایند که از جمله آنان شیخ محمدباقر بود. علما با این طرح به شدت مخالفت کردند و به دنبال آن، شیخ محمدباقر و گروهی از علما به سازمان زیرزمینی «حزب نجفی» پیوستند. این حزب بر پایه اصول دقیق تشکیلاتی به معنای حزبی آن، پایه‌گذاری نشده بود و صرفاً بر اساس هماهنگی میان علما و رؤسای قبایل و با هدف بسیج آنان و آمادگی برای دوران انقلاب عمل می کرد. در جمادی الاول ۱۳۳۷ ق/ پایان فوریه ۱۹۱۹ که حزب مخفی «حرس الاستقلال»‌(پاسداران استقلال) تأسیس شد، شیبی به عضویت آن درآمد. این حزب در راه ایجاد یکپارچگی در صفوف مردم و هدایت آن به سوی هدف مشترک در دستیابی به استقلال عراق فعالیت داشت.
شبیبی با شروع انقلاب ۱۹۲۰ عراق به نجف بازگشت و مسئول و سرپرست صدور بیانیه‌های روزانه ای بود که حاوی اخبار مناطق و مقالات شدیداللحن و راهنمایی های ارزشمند بود. وی همچنین بر انتشار هفته نامه الفرات در نجف نیز نظارت داشت که پنج شماره آن منتشر شد.
الفرات منعکس کننده بیانیه ها و اعلامیه‌هایی بود که با نظارت کمیته «الارشاد و الدعاه» منتشر می شدند و دیدگاه های رهبری دینی و مفهوم اسلامی بودن انقلاب و استقلال را منعکس می کرد. شیخ باقر در نامه سرگشاده‌ای از طریق هفت نامه الفرات خطاب به حاکم عراق به بی‌حرمتی نسبت به شیخ الشریعه پاسخ داد. او به نقش علما و درک آنها از انقلاب و استقلال اشاره کرد و به بیان منزلت سیاسی و دینی آنها پرداخت. شبیبی در نامه سرگشاده خود علاوه بر مطالبی علیه اشغالگری، حاکم عراق را اینگونه مورد خطاب قرار می دهد که: هدف مردم عراق از انقلاب، ایجاد دولتی عربی است که قرآن، کانون آن است. علما، رهبران دینی مسلمانان بوده و مدافع استقلال کشور و رهبران واقعی نهضت‌اند. شبیبی در ۱۳۷۹ ق در هفتاد و یک سالگی در گذشت.

۴ - پانویس

---